Do czego archeologom i antropologom może posłużyć synchrotron
„Do 2014 r. w Krakowie ma powstać synchrotron – pierwsze w tej części Europy urządzenie, w którym rozpędzone w polu magnetycznym elektrony emitują promieniowanie elektromagnetyczne.”- podała dzisiaj agencja PAP.
Schemat synchrotronu. Autor: EPSIM 3D/JF Santarelli, Synchrotron Soleil
Urządzenie powstanie na Uniwersytecie Jagiellońskim kosztem ponad 143 mln zł, które będą pochodzić z funduszy unijnych.
Krakowski synchrotron będzie dostępny dla wszystkich badaczy w Polsce. – Liczył się będzie pomysł, a nie to, z jakiej jednostki ktoś pochodzi. To zmiana sposobu myślenia i sposobu działania. To laboratorium będzie działo 24 godziny na dobę i będzie szeroko dostępne dla najbardziej nowoczesnych badań w różnych dziedzinach – zapewnił PAP rektor UJ prof. Karol Musioł.
Jak pisze PAP, synchrotron jest wykorzystywany do badań w fizyce, chemii, materiałoznawstwie, geologii, mineralogii, biochemii, farmakologii, biologii i medycynie. PAP nie pisze jednak tego, co dla czytelników Archeowieści jest najistotniejsze – synchrotron może się też przydać podczas badań archeologicznych i przy konserwacji zabytków. Na Zachodzie korzysta się z niego do tych celów od dość dawna.
Synchrotron pozwala m.in. robić niesamowicie powiększone prześwietlenia zębów. Są one tak dokładne, że widać poszczególne warstwy szkliwa, dzięki czemu można np. niezwykle precyzyjnie ocenić wiek szczątków osób do około 13-15 roku życia. Dzięki takim badaniom ustalono m.in., że dzieci wczesnych Homo sapiens dorastały w takim samym tempie jak współczesne.
Dzięki synchrotronowi naukowcy zrozumieli też dlaczego wspaniałe malowidła z Pompejów zamieniają się w czarne plamy. Uważano, że to promienie słońca doprowadzają do niszczycielskich zmian. Okazało się jednak, że cały proces jest dużo bardziej skomplikowany, ale najcenniejszym odkryciem było to, że warstwa zniszczeń jest niezwykle cienka i zaraz pod nią malowidła wciąż mają żywe, oryginalne kolory.
Za pomocą synchrotronu specjaliści łamali już też skład egipskich kosmetyków, a także dokładnie poznali skład zapraw i innych materiałów użytych przez starożytnych Rzymian do budowy imponującego akweduktu Hadriana w Tunezji (na zdjęciu powyżej). Uzyskane dane umożliwiły lepszą renowację budowli.
Jednym z najbardziej zaskakujących odkryć dokonanych za pomocą synchrotronu było ustalenie, czy rzeczywiście lud Dogon składał niegdyś krwawe ofiary ze zwierząt. Okazało się, że na drewnianych kultowych figurkach są ślady krwi. Wcześniejsze badania prowadzone standardowymi metodami ich nie wykazały, gdyż były już bardzo trudne do uchwycenia.
Urządzenie, które powstanie w Krakowie, będzie mieć 96 m obwodu. W porównaniu z wieloma synchrotronami będzie więc mikrusem. Największe tego typu urządzenie, słynny Wielki Zderzacz Hadronów na granicy szwajcarsko-francuskiej, ma ponad 26 km obwodu. Do wielu wspomnianych powyżej badań był użyty synchrotron w Grenoble, który ma 844 m obwodu. Jednak nawet ten mały synchrotron będzie dla polskiej nauki dużym krokiem naprzód. Czy skorzystają z niego również archeolodzy, czas pokaże.
Na podstawie m.in. depeszy PAP oraz artykułu The Subatomic Dig opublikowanego kilka miesięcy temu w magazynie Archaeology (link prowadzi do skrótu).
W kilka dni po napisaniu tego tekstu natknąłem się na kolejny świetny przykład użycia synchrotronu tym razem w paleoantropologii.
Archeowieści 
Przypomina mi sie znane z opisow udostepnianie czasow pracy na duzych maszynach obliczeniowych w roznych instytucjach naukowych.
Podobnie tutaj, jesli bedzie duze oblozenie, zapewne pojawia sie przydzielane roznym jednostkom limity godzin.
Pytanie, jak kosztowo bedzie sie ksztaltowalo korzystanie – bo moze sie okazac, ze kryterium ceny bedzie zaporowe dla wielu zastosowan.
Świetna wiadomość!
Tak tak, dzielenie czasu wprowadzą z całą pewnością. Tak jest nadal na przykład w synchrotronie w Grenoble, mimo, że jest coraz więcej alternatyw – zawsze znajdzie się coś więcej do zbadania.
A jeśli o koszt chodzi, to w sumie nie mam pojęcia, ale nie wyobrażam sobie, żeby instytucje naukowe miałyby mieć tym ograniczony dostęp. Przemysł być może i tak.
„Za pomocą synchrotronu specjaliści łamali już też skład egipskich kosmetyków…” Dawno temu pisałem do Ciebie maila z tematem „archeo-fiction” (lub bardzo podobnie) na temat możliwego pedicure faraonów. Można gdzieś skonfrontować tamtą wiedzę z wiedzą z cytatu?
Na zdjęciu: ruiny starożytnego synchrotronu. Nowe odkrycie archeologów dowodzi, że nasi przodkowie budowali synchrotrony znacznie wcześniej, niż do tej pory sądzono.
_________
P.S. Ja naprawdę jestem trzeźwy. Ale nie mogłem się powstrzymać. :)
Czy przypadkiem Daniken nie wpadł na to pierwszy? :D
A co powiesz na „Na naszych planetach pierwsze radia znalesiono juz w warstwach sprzed pieciuset tysiecy lat” z „Wyprawy ratunkowej ”
http://pl.wikipedia.org/wiki/Rakietowe_szlaki
Nie wiem czy można porównywać synchrotron z Krakowa z LHC. To są chyba po prostu różne urządzenia do różnych celów. Łączy je to, że są akceleratorami cząstek, ale mają różne formy i zastosowania.
witam
Sychro i cyklotrony buduje się już od kilkudziesięciu lat, liczy się energia, częstotliwość natężenie i inne parametry wiązki, LHC to zderzacz, całkowicie inne parametry i zastosowania to tak jakby porównywać Saturn V i Ursus c-45 jedno drugiego nie zastąpi :-)
Pozdrawiam
Uniwersytet Jagielloński nie Jagieloński drodzy państwo.
dzięki :)
Przepraszam, ale czy może mi ktoś dokładniej napisać jaki to będzie miało wpływ na życie ludzi? Tzn, co konkretnie będziemy z tego mieli, poza tym, że dowiemy się że zęby mają kilka wartw?
Dostaniesz kilka nowych past od Blenda-Med, do kazdej warstwy osoba, a po kilku latach nowa paste, ktora dziala rownoczesnei na wszystkie warstwy.
No tak, ale ja właśnie prosiłem o te inne propozycje wykorzystania urządzenia. Skoro ta zabawka kosztowała nas wszystkich tyle pieniędzy to może warto byłoby wiedzieć konkretnie do czego może się przydać? Skoro zapadła już decyzja o wydaniu naszych pieniędzy to czy nie byłoby lepiej gdyby zostały one wydane na szczytniejsze cele?
Jak można przeczytać w tekście: ” synchrotron jest wykorzystywany do badań w fizyce, chemii, materiałoznawstwie, geologii, mineralogii, biochemii, farmakologii, biologii i medycynie.”
Jakie niby szczytniejsze cele mogą być??
wydaje mi sie ze synchrotronow uzywa sie w medycynie – produkcja radioaktywnych izotopow jest konieczna np do badan typu PET. To izotopy o tak krotkim czasie poltrwania ze trzeba je produkowac bezposrednio przed badaniem. Dzis importujemy je z niemiec i austrii. mysle wiec ze to urzadzenie sie nam przyda nie tylko w archeologii…
On się głównie przyda w innych dziedzinach :) Ta archeologia to tylko wisienka na torcie.
[…] pisałem o odkryciu szczątków Australopithecus sediba oraz o użyciu w antropologii i archeologii synchrotronów. Dzisiejszy wpis będzie dotyczył obu tych […]