Neolit
Końcowy okres epoki kamienia, w którym pojawia się rolnictwo i hodowla zwierząt. Rozpowszechniają się wówczas stałe osady i ceramika oraz rozwijają nowe technologie. Wszystkie te przemiany nazywamy „rewolucją neolityczną”.
Nazwę epoki ukuł ze słów neo (nowy) i lit (kamień) John Lubbock w 1865 roku.
Neolityczne narzędzia z kamienia. Zdjęcie na licencji Creative Commons. Autor: Michael Greenhalgh
Chronologia
Neolit najwcześniej zaczął się na terenach Izraela, Syrii, Palestyny i Turcji około 9000 lat p.n.e. Jego początek w Chinach wyznaczamy na 7500 lat p.n.e, w Pakistanie i Europie południowo-wschodniej – 7 tys. p.n.e. , w Indiach – 6200 lat p.n.e. w Europie Środkowej – 5500 lat p.n.e., w Europie Północnej – 4500 lat p.n.e.
W Ameryce Środkowej i Południowej rolnictwo pojawiło się 7200-6700 lat p.n.e., jednak w odniesieniu do tych obszarów mówi się o okresie przedklasycznym.
Innowacje neolityczne
W neolicie zaczęto uprawiać pierwsze rośliny: pszenicę, proso, jęczmień, groch, soczewicę i żyto w oparciu o gospodarkę żarowo-kopieniaczą. Najstarsze znaleziska osad z gatunkami jęczmienia i pszenicy datowane są na 8350 p.n.e. (metoda C14). Pod koniec neolitu pojawia się orka sprzężajna.
Hodowla początkowo ograniczała się do kóz i owiec (były to pierwsze udomowione zwierzęta oprócz psa, którego udomowiono już w paleolicie). Około 7 000 lat p.n.e. udomowiono krowy i świnie.
W neolicie pojawiły się duże stałe osady. Największe z nich miały nawet kilka tysięcy mieszkańców (Çatal Höyük, Jerycho). Rozpowszechniła się też ceramika, która jeszcze w okresie przedneolitycznym pojawiła się w Japonii i dorzeczu Amuru oraz w Mali. Ludzie wyrabiają z niej naczynia, misy, figurki, garnki itp.
Rekonstrukcja wnętrza jednego z domów w Çatal Höyük. Zdjęcie na licencji Creative Commons Attribution ShareAlike 2.5. Autor: Stipich Béla.
Pojawiają się nieznane dotąd technologie: tkactwo, górnictwo krzemienia, czy też nowe techniki obróbki kamienia, takie jak gładzenie powierzchni i wiercenie otworów. Dość powszechna staje się dalekosiężna wymiana handlowa.
W neolicie rozpowszechnia się w Europie zwyczaj stawiania budowli megalitycznych.
Religia
W neolicie rozwijają się kulty religijne – prawdopodobnie kult Wielkiej Matki jako bóstwa płodności (figurki kobiece) i kult słońca (toporki, motywy krzyża wpisanego w koło). W neolitycznych osadach budowane są świątynie, choć najstarsza znana budowla o charakterze najpewniej religijnym pochodzi jeszcze z wcześniejszego mezolitu (Göbekli Tepe).
Wejście do neolitycznego tumulusa West Kennet w Anglii. Zdjęcie na licencji Creative Commons. Autor: Troxx.
Neolit w Polsce
Na terenach Polski neolit trwał w latach 5200-1900 p.n.e. Umiejętność uprawy rośliny, hodowli zwierząt i wyrobu ceramiki przyniosła na nasze ziemie ludność kultury ceramiki wstęgowej rytej. Do tej kultury zalicza się między innymi stanowisko archeologiczne w Olszanicy pod Krakowem i w Brześciu Kujawskim.
W IV tysiącleciu p.n.e. pojawiły się na terenach polskich kultury lendzielskie. W III tysiącleciu p.n.e. kultury z kręgu kultur nadcisańskich, a potem kultuyr ceramiki promienistej.
Na terenach Warmii i Mazur, w III tysiącleciu p.n.e. rozprzestrzeniła się kultura ceramiki dołkowo-grzebykowej. Między latami 3500 – 1900 p.n.e. pojawiła się kultura pucharów lejkowatych. Do niej się zalicza odkryte ślady zamieszkania na Ostrowie Lednickim. Na ten okres przypada początek eksploatacji kopalni krzemienia w Krzemionkach w Górach Świętokrzyskich.
Jednym z najciekawszych neolitycznych odkryć w Polsce jest tzw. waza z Bronocic datowana na okres 3491-3060 p.n.e. Widnieje na niej rysunek będący najprawdopodobniej najstarszym na świecie przedstawieniem wozu.
W połowie III tysiąclecia p.n.e. na terenach Polski pojawia się kultura ceramiki sznurowej, której przedstawiciele zajmowali się głównie pasterstwem. Między latami 2700-2000 p.n.e. mamy zaś do czynienia z kulturą amfor kulistych. Pod koniec neolitu na tereny południowej Polski dotarła z Czech i Moraw kultura pucharów dzwonowatych.
Najnowsze doniesienia i odkrycia związane z neolitem
Tekst na podstawie artykułu z Wikipedii (wersja z 14 marca 2009 r., lista autorów), który przeredagowałem. Materiał udostępniam na licencji GNU FDL.
Napisano wyżej: „Neolit w Polsce
Na terenach Polski neolit trwał w latach 5200-1900 p.n.e.”
Czy to nie pomyłka? Bowiem, jesli się nie mylę, to poczatek neolitu w naddunajskim LBK jest datowany na 5500 lat temu, a nie p.n.e.
O, przepraszam, popełniłem niezwykłą gafę. Przepraszam Autora i Czytelników.
Autor artykułu podał prawidłowa datę.
do kitu masz komenteze
No może nie do końca te daty są prawidłowe. Początek wczesnego okresu epoki brązu datuje się w tej chwili w Polsce na 2200 BC
[…] http://abctygodnik.pl/artykuly/955-sensacja-naukowa-to-polacy-wymyslili-kolo https://archeowiesci.wordpress.com/encyklopedia-archeologiczna/neolit/ […]
[…] Muzeum archeologiczne i rezerwat w Krzemionkach Opatowskich: http://www.krzemionki.pl Encyklopedia Archeologiczna: http://www.archeowiesci.wordpress.com […]