Rolnictwo i gospodarka wodna w Tikal

Tikal było jedną z największych aglomeracji Majów. Szacuje się, że około 700 r. n.e. żyło tam 60-80 tys. osób. Najbardziej rozpoznawalnym elementem tego miasta są piękne smukłe piramidy. To na nich skupiła się niegdyś uwaga naukowców. Piramidy nie zdradzą nam jednak nic o codziennym życiu mieszkańców Tikal. Nie powiedzą nam chociażby, jak pozyskiwali jedzenie, ani co robili, by zapewnić sobie dostęp do wody.

Główny plac w Tikal. Zdjęcie na licencji Creative Commons. Autor Bjørn Christian Tørrissen

Odpowiedzi na te i inne pytania szukają od niedawna archeolodzy, biolodzy, antropolodzy i geografowie z Uniwersytetu Cincinnati. Wyniki dotychczasowych prac prezentują na trwającej właśnie wielkiej dorocznej konferencji Society for American Archaeology. Część ujawnili już na stronach internetowych uczelni.

Jednym z głównych celów ich badań jest ustalenie sposobów zarządzania okolicznymi lasami. Tikal potrzebowało bowiem ogromnych ilości drewna, które służyło jako materiał budowlany, a także było używane do produkcji gipsu, gotowania i do zaspokajania wielu innych potrzeb. Zdaniem kierującego badaniami paleobotanika Davida Lentza mieszkańcy Tikal opracowali wyrafinowany system zarządzania lasami, który z powodzeniem stosowali przez setki lat. Jednak z czasem zaczął on szwankować i został porzucony w VIII w. Wtedy lokalne zasoby szybko się wyczerpały i w efekcie zmienił się cykl hydrologiczny oraz doszło do erozji gleby. Zaczęły się poważne braki w żywności, opale, roślinach leczniczych i innych dobrach. Około 900 r. wspaniałe miasto było już opustoszałe.

Amerykańscy badacze używają wszelkich dostępnych metod, by lepiej poznać ten dawny system zarządzania lasami. Badania pyłków mają zdradzić jakie rośliny rosły wokół Tikal i ile dostarczały mieszkańcom biomasy.

Badania konstrukcji zbiornika wodnego w Tikal. Fot. University of Cincinnati

Wiele ciekawych informacji przyniosły analizy dotyczące gospodarki wodnej. Początkowo mieszkańcy Tikal korzystali z naturalnych strumieni, który wypływały w tym rejonie. Gdy liczba ludności wzrosła, strumienie zabudowano i wodę skierowano do dużych sztucznych zbiorników. Majowie zadali sobie też wiele trudu, by do zbiorników trafiało możliwie dużo wody deszczowej. Jak wskazują badacze prawie cała woda, która spadała na drogi, place i inne utwardzone powierzchnie, płynęła do zbiorników.

Badacze ustalili również, że mieszkańcy Tikal przykładali dużo uwagi do czyszczenia zbiorników oraz wykorzystywali obwałowania z piasku do filtrowania wody.

Naukowcy z Cincinnati szukali też odpowiedzi na pytanie dlaczego tak duża metropolia wyrosła w pobliżu bagien. Wiele domostw było bowiem położonych wzdłuż granicy bagien, a niektóre leżały na wyspach wśród mokradeł. Dotychczasowe analizy wskazują, że Majowie wybierali z mokradeł ziemię, by użyźniać nią położone obok pola, na których, jak wykazały badania, sadzili kukurydzę.

Zespół z Cincinnati wykonał także mapę stanowiska z użyciem nowoczesnych metod (m.in. zastosowano GIS). Okazało się, że mapy wykonane ręcznie kilkadziesiąt lat temu były bardzo dokładne i wciąż można ich z powodzeniem używać. Naukowcy wykonali też trójwymiarowe cyfrowe rekonstrukcje miasta w różnych okresach. Na filmie poniżej można zobaczyć jak Tikal zmieniało się od około 100 r. p.n.e. do 600 r. n.e. Brązowe punkty to domy mieszkalne, pomarańczowe – świątynie, niebieskie – zbiorniki wodne, białe – drogi.

Na podstawie komunikatu prasowego Uniwersytetu w Cincinnati.

~ - autor: Wojciech Pastuszka w dniu 29.03.2011.