Celtyckie monety z Kujaw

Trzy typy monet celtyckich znaleźli archeolodzy na Kujawach. Napis na jednej z nich, datowany na poł. I wieku p.n.e., jest najstarszym zapisem alfabetycznym dotąd znalezionym na ziemiach polskich. Odkrycie podważa dotychczasowe ustalenia dotyczące mennictwa i osadnictwa celtyckiego w Polsce.

Monety celtyckie odkryto podczas badań elektromagnetycznych powierzchni stanowisk archeologicznych, prowadzonych przez zespół Małgorzaty i Mirosława Andrałojć. Badania są częścią projektu nieinwazyjnych badań osad kultury przeworskiej, realizowanego przez dr. Józefa Bednarczyka z Instytutu Prahistorii Uniwersytetu im. A. Mickiewicz w Poznaniu.

– Przeprowadzone w 2009 roku badania pozwalają ponownie i z nowej perspektywy spojrzeć na problem monet celtyckich z tego regionu. Jak dotąd wśród badaczy panował pogląd, że znajdowane w północnej części Polski monety celtyckie przybyły zapewne wraz z handlarzami z bojskich obszarów dzisiejszych Czech lub ewentualnie z terenów Śląska – wyjaśniają Małgorzata i Mirosław Andrałojć.

Badacze skupili się na uzyskaniu szerokopłaszczyznowego obrazu rozprzestrzenienia wyrobów metalowych zalegających w wierzchnich warstwach w obrębie osad.

Archeologom udało się odkryć 3 typy monet celtyckich. Jak podkreślają odkrywcy, jedyne znane dotąd egzemplarze jednego z wydzielonych właśnie typów staterów celtyckich pochodzą wyłącznie z Kujaw. Jedna z odkrytych obecnie monet jest najlżejszym i najmłodszym staterem celtyckim znanym z ziem polskich. To stater srebrny, w którym zawartość złota wynosi zaledwie kilkanaście procent.

Jedną z najciekawszych monet odkrytych podczas badań jest 1/8 statera.

– To moneta wywodząca się niewątpliwie z bojskiego systemu menniczego – wyjaśniają archeolodzy. – Na jej obrzeżu znajduje się układ 6-7 niepowtarzających się znaków, które identyfikujemy jako litery alfabetu greckiego. Choć poszczególne litery są w różnym stopniu zachowane, można jednak podjąć próbę ich odczytania.

Moneta jest datowana na poł. I wieku p.n.e. Najstarsze zachowane napisy z terenu Polski pochodzą z późniejszych mileniów, stąd inskrybowaną celtycką monetę należy uznać za najstarszy zabytek jak dotąd znaleziony na ziemiach Polski noszący zapis alfabetyczny.

Nowe odkrycia, w tym z terenów Małopolski, z rejonu Kalisza i ostatnie z Kujaw pokazują niespodziewany obraz. Świadczą nie tylko o istnieniu kilku ośrodków schyłkowego mennictwa celtyckiego na ziemiach polskich, ale i o jego zróżnicowaniu. Silna tradycja bojska widoczna jest zwłaszcza w znaleziskach staterów małopolskich tzw. typu krakowskiego i w odkryciach 1/8 staterów z rejonu Kalisza.

– Z Kujaw znamy obecnie monety, które trudno wiązać jednoznacznie z tym kręgiem. Mają one charakter synkretyczny. Obok systemu metrologicznego i pewnych cech kompozycji nawiązujących do mennictwa Bojów, niosą wpływy stylistyczne i ikonograficzne mennictwa kręgu windelickiego, w tym przede wszystkim jego późnej, północnej grupy z rejonu Renu i Mozeli – wyjaśniają Andrałojciowie.

Zdaniem badaczy, na terenie Kujaw istniało odrębne centrum mennictwa Celtów, które datować należy na trzecią ćwierć I wieku p.n.e.

– Potencjał informacji zawarty w prezentowanych tu odkryciach monet celtyckich z Kujaw trudny jest jeszcze do całościowego oszacowania. Wstępne ustalenia wskazują na bardziej złożone i lepiej politycznie i społecznie zorganizowane osadnictwo celtyckie w rejonie Inowrocławia niż sądzono. Odkryte monety nie są jedynymi, mogącymi się wiązać z osadnictwem celtyckim, zabytkami pozyskanymi podczas obecnych badań – ujawniają naukowcy.

Odkrywcy we współpracy z prof. dr hab. Aleksandrą Cofta-Broniewską przygotowują publikację na temat monet celtyckich.

Tekst pochodzi z serwisu Nauka w Polsce. Artykuł ze zdjęciem.

~ - autor: Wojciech Pastuszka w dniu 19.05.2010.